MUĞLA'NIN EN İYİ TÜRKÜLERİ VE HİKAYELERİ, ÇÖKERTME TÜRKÜSÜ

Muğla halkı sevgisini, özlemini, acısını, nefretini, kısacası tüm duygularını türkülerinde dile getirmiştir.

Muğla ağzı, fonetik özellikleri açısından Türkmenler, Nogaylar, Azeriler ve Tatarlar gibi dört ayrı topluluğun ağız yapısına benzerlik gösterir. Muğla ağzındaki bu zenginlik, türkülere de yansımıştır. Muğla halkı, türküler aracılığıyla sevgisini, özlemini, acısını, nefretini ve tüm duygularını ifade etmiştir. Muğla türkülerinde sıklıkla işlenen ana tema, çoğunlukla ölüm olmuştur. Muğla'nın en ünlü türkülerinden biri olan "Çökertme" türküsünün kaybedilmesi ise büyük bir üzüntüye neden olmuştur.

Çökertme Türküsü Hikayesi:

Halil isimli kahraman, babası tarafından Van ili, Erciş ilçesi, Bozüyük köyünden gelmiştir. Ailenin büyükleri önce Van'dan İstanköy'e gelir ve daha sonra Bodrum Karabağ'da Bekiroğlu tepesine yerleşirler. Halil'in babası olan Demirci Ali usta, bir çingene kızıyla evlenir ve Halil dünyaya gelir.

Bir namus meselesi yüzünden kız kardeşini öldürdükten sonra Halil kaçmaya başlar. Sık sık İstanköy'e gider. Bir ziyaret sırasında düğüne davet edilir ve düğünde iken Rumlar tarafından ihbar edilir. Tutuklanır ve yedi yıl hapis cezası çeker. Bu olayın ardından Halil, Rumlarla arasında husumet başlar.

Halil bu süre zarfında Çakır Gülsüm adıyla anılan Hafize adlı bir kadına ilgi duyar ve onu kaçırır. Ancak Gülsüm ve annesi, Bodrum'un yönetiminden sorumlu olan Çerkez Kaymakam Ömer Lütfi Bey'in evinde hizmetkar olarak çalışmaktadır. Türküde bahsi geçen İbrahim Çavuş, kolculardandır ve Gülsüm'ün ilk kocasıdır. İkisinin arkadaşlığı sebebiyle Halil'i korur.

Halil, Gülsüm'ü ikinci kez kaçırarak dağa götürür ve Gülsüm'le birlikte yaşamaya başlar. Ancak Çerkez Kaymakam Ömer Lütfi Bey, bu duruma müdahale eder. Bir pusuda Halil yakalanır ve Gülsüm'le birlikte Yalıkavak yakınındaki Çökertme'ye gelir. Halil, adalara kaçmak istemektedir.

Rum gemicilerden Kosta Paho (Kos'lu İstanköylü Paho) ile anlaşır. Ancak Paho'nun planı, Halil'i ve Gülsüm'ü uyuşturucu bir bitkiyle sersemletmektir. Ömer Çavuş'un pususuyla beraber Halil yakalanır ve Bodrum'a getirilir. Halkın önünde kaymakamlık binası önünde sergilenir. Sonunda öldürülür ve alelacele gömülür.

Bu olayın ardından "Üçlü Sacayağı" olarak adlandırılan türkülerin ikincisi olan "Çökertme" türküsü yakılır.

Çökertme Türküsü Sözleri:

Çökertmeden çıktım da Halil’ im aman başım selamet

Bitez de yalısına varmadan Halil’im aman koptu kıyamet

Arkideşim İbram Çavuş Allah’ına emanet

Burası da Aspat değil Halil’im aman Bitez yalısı

Ciğerimi ateş sardı aman kurşun yarası

Gidelim gidelim Halil’im çökertmeye varalım

Kolcular gelirse Halil’im nerelere kaçalım

Teslim olmayalım Halil’im aman kurşun saçalım

Burası da Aspat değil Halil’im aman Bitez yalısı

Ciğerime ateş sardı aman kurşun yarası

Güvertede gezer iken aman kunduram kaydı

İpeklide mendilimi aman örüzger aldı

Çakırda gözlü Gülsüm’ümü Çerkez kaymakam aldı

Burası da Aspat değil Halil’im aman Bitez yalısı

Ciğerime ateş sardı aman kurşun yarası